نقاشی کودکان child drawing family analysis

اهمیت نقاشی یک کودک، آن است که علامتی بیانگر تحول کودک و سبب تکامل اوست. نقاشی در تشکیل شخصیت و روان کودک اهمیت بسزایی دارد و نه تنها او را برای شناخت بیشتر محیط و اطراف خود آماده می نماید بلکه به روان او نظم می دهد.

نقاشی به کودک فرصت تنظیم یافته های خویش را از جهان بیرون می دهد، تا در ضمیر ناخودآگاه خود نهادینه نماید. نقاشی یک وسیلۀ فرافکنی عقده ها و مشکلات او به بیرون است تا از محرومیت ها و ممنوعیت ها خود را رها سازد. نقاشی کودکان در واقع آزاد سازی کودک از فشارهای روانی وقتی صورت می گیرد که او هرگز به آموزش تحمیلی تن ندهد و والدین و مربیان او را به تقلید و کپی برداری وادار ننمایند. و او را در کشیدن نقاشی آزاد بگذارند، نادیده گرفتن این ندای کمک و آزاد اندیشی کودک در ترسیم نقاشی باعث می شود که کودک به نوعی زندگی ریاکارانه و سرکوب گرایانه تن بدهد و فشارها همچنان به او وارد شوند.

نقاشی کودکان حاوی جزئیاتی مرموز و حتی اضطراب آور است. حال سؤالی مهم مطرح است که چرا این قدر نقاشی کودکان اهمیت دارد؟ و اساساً انگیزۀ کشیدن نقاشی توسط کودکان چیست؟ کودک با ترسیم نقاشی به آنچه که در زندگی عینی و واقعی خویش نمی رسد در نقاشی هایش بدان ها دست می یازد. در واقع نقاشی کودکان واگویه و ترجمان درون کودک است و به آرمان هایی برآورده نشدۀ او پاسخ می گوید و موقتاً او را به آرامش نسبی می رساند. و روان خود را آرام می سازد، همان طور که انسان و بخصوص کودکان، آنچه را که در بیداری به آرزوهای دست نیافتنی خود دست نمی یازند در خواب با دیدن رؤیاها اغنا می شوند، در واقع با دیدن رؤیا از فشارهای درونی خود می کاهند.

شتر در خواب بیند پنبه دانه                                         گهی لُفْ لُفْ خورد گه دانه دانه

لذا نقاشی کودکان نشانگان قابل اعتماد حالات هیجانی و عاطفی شخصیت آن‌هاست.

کودکان با نقاشی خود با جهان واقعی ارتباط برقرار می کنند و خود را از ذهنیات خویش خالی می نمایند و یک تخلیۀ هیجانی انجام می دهند، آن ها با کشیدن نقاشی تصور خود را از جهان ترسیم می نمایند. نقاشی کودکان همچنین دارای ارزش های رمزآلود نیز می باشد و کودک با نقاشی خود «کدگذاری» می کند و نقاشی او دنیایی است پر از رمز و راز.

نقاشی کودکان تعارضات درونی کودک را با خانواده اش به نمایش می گذارد. از آن جایی که کودک نمی تواند به راحتی احساسات چالشی درونی خود را عنوان کند، به وسیلۀ کشیدن نقاشی ما می توانیم از خطوط قرمز آن ها عبور کنیم و به کاوش درونی او بدون مقاومت بپردازیم، و از پشت صحنه های مخفی کودک آگاهی بیابیم، و در واقع هر گاه با گفتگو و پرسیدن نتوانیم به چالش ها و فشارهای درونی کودک دست بیابیم به وسیلۀ نقاشی می توانیم به انگیزه های ژرف و منفی یا مثبت او پی ببریم.

کودک باید آزادانه سخن بگوید و چون معمولاً کودکان قادر نیستند که آزادانه احساسات خود را بیان نمایند به وسیلۀ نقاشی هیجانات خود را به نمایش می گذارند. نقاشی کودکان و به ویژه نقاشی خانواده از طرف کودک به او اجازه می دهد تا تمایلات سرکوفته و فشارهای روانی و عقده های خود را فرا فکنی و برون ریزی نماید.

کودک در واقع از طریق نقاشی واقعی ترین احساسات خود را از والدینش روی کاغذ عنوان می نماید. وقتی کودکی نقاشی خانواده اش را می کشد و خودش را در کنار اعضای خانواده تحت تأثیر عواطف، تمایلات، هیجانات، ترس ها، جاذبه ها، انزجارها، محبوبیت هایش و تعارضات شخصیتی عمیق خود به نمایش می گذارد. لذا می توان گفت نقاشی کودکان یک تست شخصیت می باشد. وقتی به یک بزرگسال گفته می شود خانواده ات را بکش یک خانواده با تمام اعضای آن به طور کامل می کشد ولی وقتی به کودک گفته می شود خانواده ات را بکش احساس خود را از خانواده می کشد.

یعنی شدّت پذیرش و مقبولیت اعضای خانواده را ترسیم می کند و یا حتی گاهی تا حذف بعضی از اعضای خانواده، پیش می رود. به عبارت دیگر با نقاشی خانواده می گوید که خانواده اش را چگونه می بیند همان گونه می کشد که احساس می کند نه آن گونه که باید یک خانواده را بکشد، مثلاً اگر کودکی پدرش را به پدری قبول نداشته باشد با این که پدر موجود است اما در نقاشی اش پدر را حذف می نماید!!

لذا این که گفته می شود نقاشی احساسات درونی کودک را ترجمه می نماید یعنی همین. اگر مادر برای کودک بسیار عزیز و مهربان باشد، در نقاشی مادر را با تمام قدرت زیباسازی می نماید. هم مادر را زیبا می کشد و هم تزئینات ظاهری او را در نقاشی خود ظاهر می نماید او را بزرگ تر می کشد. حتی ممکن است خود را در کنار مادر و دور از پدر بکشد. گاهی دست خود را در دست مادر به نمایش می گذارد و این گونه نقاشی کودکان بیانگر احساس واقعی و درک واقعی خود، از پدر و مادر و خانواده اش بوده و آنان را روی کاغذ ترسیم می نماید.

البته با اینکه نقاشی کودکان گویای شخصیت کودک است ولی در مرحلۀ بعد باید دربارۀ نقاشی با خود کودک صحبت شود تا به حقیقت احساس او پی برد.

او باید ترجیحات یا انزجارهای گوناگون خود را نسبت به اشخاص در نقاشی خود ابراز نماید و سپس الگو پذیری خود را از اشخاص کشیده شده در نقاشی ابراز کند، فاصله های اشخاص در نقاشی بسیار حائز اهمیت است و به منزلۀ یک مکانیزم دفاعی است.