تمرکز Concentration

بسیاری از افراد به دلیل نداشتن آرامش روانی و عدم اعتماد به نفس و در نتیجه عدم موفقیت در کارهایشان، گله دارند. چرا؟ وقتی خوب بررسی می کنیم می بینیم با نهایت داشتن IQ بالا و توانمندی های هوشی، اما به دلیل این که از هوش هیجانی بالا برخوردار نیستند و مقاومت آن ها در برابر با استرس و اضطراب و عدم مدیریت صحیح در اوقات و کارهای خود، نمی توانند روی مواردی که آن ها را به موفقیت می رساند تمرکز کنند و به دلیل همین عدم تمرکز در بسیاری از موارد با شکست روبرو می شوند.

وقتی که فکر شما متوجه هدف یا اندیشه های مورد نظرتان شد در واقع شما روی آن موضوع متمرکز شده اید. کسانی که تمرکز قوی دارند معمولاً این کار را به طور خودکار انجام می دهند. البته با توجه به اینکه تمرکز امری است نسبی، همیشه نمی توان 100% روی چیزی تمرکز کرد. ولی منظور ما از تمرکز قابل قبول تمرکز مورد رضایت می باشد یعنی تمرکزی که باعث بی توجهی نگردد. البته شدت تمرکز در افراد گوناگون با درجه متفاوتی دیده می‏شود.

از علائم نداشتن تمرکز می توان به فراموشکاری، بی حوصلگی عدم اعتماد بنفس، گیجی، خیالبافی، داشتن استرس و اضطراب و دیده شدن بعضی از عوارض افسردگی را نام برد.

حال ممکن است پرسیده شود چه متغییرهایی در ایجاد تمرکز مؤثر است؟ متغیرهای زیادی در این امر دخالت دارند. از جمله؛ محیط سالم زندگی، مدرسه، دوره تحصیلات، معلمان، انگیزش، اهداف، حتی سلامت جسمی، علائق و سلائق، دوستان و نوع تغذیه و خواب کافی، ورزش و… که هر کدام می توانند در تمرکز یا عدم تمرکز دخالت نمایند.

تمرکز باید با کنجکاوی ذهنی شدید همراه باشد و الاّ فرد از داشتن یک تمرکز بالا محروم خواهد بود. میزان علاقه نیز در ایجاد تمرکز دخالت دارد. هرچه علاقه فرد به موضوعی بیشتر باشد باعث تمرکز بیشتر می گردد. بنابراین علاقه مندی و ایجاد انگیزه برای تمرکز و یادگیری شرطی لازم می باشد. در ضمن لازم به یادآوری است که بدانیم استعداد تمرکز امری ذاتی و ثابت نیست بلکه یک امری اکتسابی و قابل پرورش و تقویت است. یعنی باید روش های ایجاد تمرکز را آموخت و از طرفی تمرین مستمر و همیشگی داشت، تا بتوانیم از یک تمرکز بالا برخوردار باشیم، و همواره مراقب عوامل کاهش ایجاد انگیزش و تمرکز نیز باشیم و یا با حذف آن عوامل از تمرکز دائمی برخوردار شویم. بد نیست بدانید یکی از عواملی که تمرکز را از بین می برد ایده آل گرایی و یا همان کمال گرایی است. آرزوهای دست نایافتنی و بلندپروازانه، ما را از تمرکز به چیزهای ضروری و لازم باز می دارد.

به دلیل داشتن آرمان های بلندپروازانه و دست نایافتنی و رؤیایی، همواره از زمان حال باز می مانیم و در یک آینده پوشالی و خیالی زندگی می کنیم نه در واقعیت و زمان حال. لذا به جای زندگی در زمان حال به زندگی در یک آینده مه آلود و مبهم سوق می یابیم. بنابر این استرس و نگرانی اجازه نمی دهد فرد تمرکز نماید و به فعالیت لازم بپردازد و پیشرفت نماید لذا فرد از زمان حال که پایه پیشرفت آینده است باز می ماند و فرد دچار  سیستم عدم تمرکز می گردد.

معمولاً عوامل عدم تمرکز را به دو دسته تقسیم می کنند: عوامل بیرونی و عوامل درونی.

از عوامل درونی می توان به یادآوری خاطرات گذشته نامطلوب، تخیلات گوناگون، تجزیه و تحلیل مسائل خارج از چارچوب موضوع مطالعه، اختلالات روانی، افکار مزاحم و منفی و از عوامل بیرونی می توان به سر و صدا، رفت و آمد دیگران در محیط مطالعه، حضور مزاحم دیگران، گرما و سرمای بیش از حد، گرسنگی و تشنگی شدید و آشفتگی محل مطالعه اشاره نمود.

پس در یک جمله کوتاه تمرکز را می توان این گونه تعریف کرد؛

”عوامل حواس ‏پرتی را به حداقل رساندن“

بنابراین هرچه عوامل حواس ‏پرتی را به حداقل برسانیم و از طرف دیگر به موضوع مورد بحث خود علاقه مند باشیم تمرکزمان بیشتر است.

البته لازم به تذکر است که استعداد بالقوه تمرکز در همه افراد موجود است ولی باید با پرورش و تمرین نیروهای بالقوه الهی تمرکز را به فعلیت رساند و آن را افزایش داد.